VAN DE KNVI
‘IHH gaat ook over transparantie en verantwoording, en dus over vertrouwen. Dat maakt het tot een politieke kernkwestie’
‘Een dynamische balans bestaat niet zonder momenten van harmonie, en harmonie bestaat niet zonder momenten van orde’
‘De wereld is zo veranderd de laatste jaren.’ Als mensen dit zeggen, wat bedoelen ze dan eigenlijk? Toegegeven, het lijkt alsof de tijd steeds sneller gaat. Een swipe op je device geeft een overvloed aan informatie, signalen en triggers. Bewijs van voors en tegens komen langs; wat is nu de échte waarheid – als die al bestaat.
Een swipe op je device geeft een overvloed aan informatie, signalen en triggers. Bewijs van voors en tegens komen langs; wat is nu de échte waarheid – als die al bestaat.
In korte tijd is de maatschappij van rust, ritme, regelmaat en een heerlijke waan-van-de-dag met een snufje verveling overgegaan in een maatschappij van crisis na crisis. Conflicten die draaien om (on)macht tekenen deze tijd, en komen en gaan: we komen er als mens zomaar in en we gaan er vaak ook zomaar weer uit. Vermijden en ontwijken werken averechts, dus we dealen er allemaal mee. Net zoals de natuur zichzelf meestal herstelt, geldt dat ook voor mensen en organisaties, maar het kost tijd en energie. De vraag is dus: koe kom je als professional tijdens deze strijd toe aan het werk waar je geïnspireerd aan begon?
COMPLEXITEIT
Het ‘gedoe’ ontstaat omdat processen waar professionals in terechtkomen zowel qua inhoud als doelstelling en uitvoering heel ingewikkeld zijn, en multidimensionaal. We hebben behoefte aan een kader, instructie, aanpak of richting voor het nemen van beslissingen tijdens (en soms ondanks) het gedoe. Iets wat antwoord geeft op de vraag hoe je de menselijkheid hanteert in deze complexiteit.
Het eerste onderdeel van dat kader is bewustwording van het feit dat menselijkheid getekend wordt door verschillen en tegelijkertijd door uniformiteit. De kunst is om die twee uit elkaar te houden en toe te passen in het praktisch belang. Dat klinkt simpel, maar is het niet. Mensen houden niet van gedoe, maar willen eenvoud, en die is er helaas niet.
Ten tweede is erkenning nodig dat we oog in oog staan met de rekbaarheid van de pluriforme samenleving. We zoeken als samenleving en binnen die samenleving naar de grenzen van waarde(n), en naar de betekenis van begrippen die we eerder niet kenden. Daarbij helpt het gelijkheidsbeginsel: dat is waardevast en voorkomt gedoe bij de interpretaties van regels.
SAMENWERKEN
Ten derde is samenwerken noodzakelijk. Soms is samenwerken een estafette van onafhankelijke specialisten, soms is samenwerken wederzijdse afhankelijkheid. Samenwerken lukt niet altijd, want als macht een gewoonte is, is strijd aan de orde van de dag. De lucht in de ruimte wordt dan benauwd, en zonder ramen kan de energie nergens heen. We zitten dan vast in de tunnel.
Tot slot is professionalisering essentieel. Je hebt inzicht nodig in de denkwereld van jezelf, in die van de ander én in onze wereld als geheel. We kunnen niet zonder elkaar en soms moeten we met elkaar door. Een dynamische balans bestaat niet zonder momenten van harmonie, en harmonie bestaat niet zonder momenten van orde.
ONS BESTAANSRECHT
Dus professional: jouw bijdrage aan de maatschappij kun je leveren door de wijze waarop je samenwerkt te heroverwegen, door traditionele denkbeelden te laten varen en doorbraken te creëren die diep doorwerken in de systemen en de orde. Conflicten zijn noodzakelijk om die doorbraken te bewerkstelligen. We moeten ons daarbij wel realiseren dat we op dit moment in vele organisaties omstandigheden hebben gecreëerd die de menselijkheid te boven gaan. Dat betekent dat het effect van de doorbraak ons zal terugbrengen bij het bestaansrecht: hoe we omgaan met onze wereldse identiteit en autoriteit.
Wouter Bronsgeest, duovoorzitter van de KNVI, en Petra van Driel, auteur, jurist en onderzoeker. <
Om met de deur in huis te vallen: deze column gaat over informatiehuishouding, vaak afgekort tot IHH. Misschien zakt de moed je in de schoenen, want zoals wel vaker met technische aangelegenheden staat deze taaie term de relevante inhoud in de weg. Nomen est omen zouden de Romeinen zeggen.
Neem desondanks van mij aan dat IHH de komende jaren van toenemend belang wordt. Terwijl dit vroeger ging over stoffige archieven in de kelder, gaat het nu over omvangrijke datasets in the cloud. En waar het vroeger een randzaak betrof, is het vandaag de dag een randvoorwaarde geworden voor succesvolle bedrijven en overheidsinstanties.
Vanzelfsprekend heeft de voortschrijdende digitalisering van de afgelopen decennia een centrale rol gespeeld. Vulpen en typemachine werden ingeruild voor computers, papieren formulieren werden vervangen door pdf-bestanden en de functie van schuiflades vol hangmappen is grotendeels overgenomen door digitale opslagsystemen die draaien op servers. Tja, de wereld verandert in een oogwenk. Als ik tegenwoordig een artikel uit de papieren zaterdagkrant opberg in mijn knipselmapje, gniffelen mijn kinderen vanachter hun smartphone.
Toch is het niet alleen de digitale transformatie die IHH belangrijk maakt. Want IHH gaat ook over transparantie en verantwoording, en dus over vertrouwen. Dat maakt het tot een politieke kernkwestie.
BONNETJES- EN TOESLAGENAFFAIRE
Nog heel goed herinner ik mij de eindeloze reeks Kamerdebatten over de bonnetjesaffaire. Als officier van justitie sloot Fred Teeven in 2000 een deal met drugsbaron Cees H., en in 2014 wilde de Tweede Kamer hier opheldering over, maar bij monde van minister Opstelten ontkende het ministerie van Veiligheid en Justitie te weten om hoeveel geld het precies ging. Tot het beruchte bonnetje (met het bedrag van 4,7 miljoen gulden erop) in 2015 plotseling opdook in de vorm van een digitale print uit een ICT-systeem. Beide bewindslieden traden direct af. Een nog groter schandaal was de toeslagenaffaire, waarbij de op fraude jagende Belastingdienst op basis van gecombineerde databestanden een zwarte lijst aanlegde met daarop verdachte, maar veelal onschuldige, gebruikers van de kinderopvangtoeslagregeling.
Deze pijnlijke incidenten waren belangrijke aanjagers van de aanzwellende roep om een andere bestuurscultuur, meer transparantie en een betere beleidsverantwoording door de overheid. Er volgden plechtige beloften van politieke kopstukken en er werd zelfs een Regeringscommissaris Informatiehuishouding aangesteld in de persoon van de voormalige Amsterdamse ombudsman Arre Zuurmond.
OUDERWETSE NOKIA-TELEFOON
Echter, net toen het allemaal een beetje de goede kant op leek te gaan, onthulde de Volkskrant in 2022 dat minister-president Rutte naar eigen inzicht bijna dagelijks berichtjes verwijderde om zijn ouderwetse Nokia-telefoon te ontlasten. Zo ging een hoop relevante en mogelijk gevoelige informatie verloren. De Kamer was woedend en de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed oordeelde dat de werkwijze van het ministerie van Algemene Zaken niet conform de Archiefwet was.
Inmiddels is het vertrouwen in de politiek historisch laag en gaapt er een diepe kloof tussen burger en overheid. Zeker in een tijd waarin een aantal crises en hoofdpijndossiers ons land in een beklemmende greep houdt, kunnen we ons dit gebrek aan draagvlak niet permitteren.
BESTUURSVERANTWOORDELIJKHEID
Onze overheid zal zich de komende tijd van haar beste kant moeten laten zien. De nadruk moet daarbij verschuiven van beeldvorming naar bestuursverantwoordelijkheid, van de buitenkant naar de binnenkant, van grote uitspraken naar goede uitvoering, van nieuw beleid naar beter beheer en van vertrouwelijkheid naar betrouwbaarheid. Om het vertrouwen ter herwinnen zal het kabinet dossierkennis en datagrip moeten etaleren. Met andere woorden: het op orde brengen van de informatiehuishouding is een topprioriteit.
Kees Verhoeven, voorzitter raad van advies van de KNVI. <
IP | vakblad voor informatieprofessionals | 05 / 2023
IP | vakblad voor informatieprofessionals | 05 / 2023
‘Een dynamische balans bestaat niet zonder momenten van harmonie, en harmonie bestaat niet zonder momenten van orde’
‘De wereld is zo veranderd de laatste jaren.’ Als mensen dit zeggen, wat bedoelen ze dan eigenlijk? Toegegeven, het lijkt alsof de tijd steeds sneller gaat. Een swipe op je device geeft een overvloed aan informatie, signalen en triggers. Bewijs van voors en tegens komen langs; wat is nu de échte waarheid – als die al bestaat.
Een swipe op je device geeft een overvloed aan informatie, signalen en triggers. Bewijs van voors en tegens komen langs; wat is nu de échte waarheid – als die al bestaat.
In korte tijd is de maatschappij van rust, ritme, regelmaat en een heerlijke waan-van-de-dag met een snufje verveling overgegaan in een maatschappij van crisis na crisis. Conflicten die draaien om (on)macht tekenen deze tijd, en komen en gaan: we komen er als mens zomaar in en we gaan er vaak ook zomaar weer uit. Vermijden en ontwijken werken averechts, dus we dealen er allemaal mee. Net zoals de natuur zichzelf meestal herstelt, geldt dat ook voor mensen en organisaties, maar het kost tijd en energie. De vraag is dus: koe kom je als professional tijdens deze strijd toe aan het werk waar je geïnspireerd aan begon?
COMPLEXITEIT
Het ‘gedoe’ ontstaat omdat processen waar professionals in terechtkomen zowel qua inhoud als doelstelling en uitvoering heel ingewikkeld zijn, en multidimensionaal. We hebben behoefte aan een kader, instructie, aanpak of richting voor het nemen van beslissingen tijdens (en soms ondanks) het gedoe. Iets wat antwoord geeft op de vraag hoe je de menselijkheid hanteert in deze complexiteit.
Het eerste onderdeel van dat kader is bewustwording van het feit dat menselijkheid getekend wordt door verschillen en tegelijkertijd door uniformiteit. De kunst is om die twee uit elkaar te houden en toe te passen in het praktisch belang. Dat klinkt simpel, maar is het niet. Mensen houden niet van gedoe, maar willen eenvoud, en die is er helaas niet.
Ten tweede is erkenning nodig dat we oog in oog staan met de rekbaarheid van de pluriforme samenleving. We zoeken als samenleving en binnen die samenleving naar de grenzen van waarde(n), en naar de betekenis van begrippen die we eerder niet kenden. Daarbij helpt het gelijkheidsbeginsel: dat is waardevast en voorkomt gedoe bij de interpretaties van regels.
SAMENWERKEN
Ten derde is samenwerken noodzakelijk. Soms is samenwerken een estafette van onafhankelijke specialisten, soms is samenwerken wederzijdse afhankelijkheid. Samenwerken lukt niet altijd, want als macht een gewoonte is, is strijd aan de orde van de dag. De lucht in de ruimte wordt dan benauwd, en zonder ramen kan de energie nergens heen. We zitten dan vast in de tunnel.
Tot slot is professionalisering essentieel. Je hebt inzicht nodig in de denkwereld van jezelf, in die van de ander én in onze wereld als geheel. We kunnen niet zonder elkaar en soms moeten we met elkaar door. Een dynamische balans bestaat niet zonder momenten van harmonie, en harmonie bestaat niet zonder momenten van orde.
ONS BESTAANSRECHT
Dus professional: jouw bijdrage aan de maatschappij kun je leveren door de wijze waarop je samenwerkt te heroverwegen, door traditionele denkbeelden te laten varen en doorbraken te creëren die diep doorwerken in de systemen en de orde. Conflicten zijn noodzakelijk om die doorbraken te bewerkstelligen. We moeten ons daarbij wel realiseren dat we op dit moment in vele organisaties omstandigheden hebben gecreëerd die de menselijkheid te boven gaan. Dat betekent dat het effect van de doorbraak ons zal terugbrengen bij het bestaansrecht: hoe we omgaan met onze wereldse identiteit en autoriteit.
Wouter Bronsgeest, duovoorzitter van de KNVI, en Petra van Driel, auteur, jurist en onderzoeker. <
Om met de deur in huis te vallen: deze column gaat over informatiehuishouding, vaak afgekort tot IHH. Misschien zakt de moed je in de schoenen, want zoals wel vaker met technische aangelegenheden staat deze taaie term de relevante inhoud in de weg. Nomen est omen zouden de Romeinen zeggen.
VAN DE KNVI
Neem desondanks van mij aan dat IHH de komende jaren van toenemend belang wordt. Terwijl dit vroeger ging over stoffige archieven in de kelder, gaat het nu over omvangrijke datasets in the cloud. En waar het vroeger een randzaak betrof, is het vandaag de dag een randvoorwaarde geworden voor succesvolle bedrijven en overheidsinstanties.
Vanzelfsprekend heeft de voortschrijdende digitalisering van de afgelopen decennia een centrale rol gespeeld. Vulpen en typemachine werden ingeruild voor computers, papieren formulieren werden vervangen door pdf-bestanden en de functie van schuiflades vol hangmappen is grotendeels overgenomen door digitale opslagsystemen die draaien op servers. Tja, de wereld verandert in een oogwenk. Als ik tegenwoordig een artikel uit de papieren zaterdagkrant opberg in mijn knipselmapje, gniffelen mijn kinderen vanachter hun smartphone.
Toch is het niet alleen de digitale transformatie die IHH belangrijk maakt. Want IHH gaat ook over transparantie en verantwoording, en dus over vertrouwen. Dat maakt het tot een politieke kernkwestie.
BONNETJES- EN TOESLAGENAFFAIRE
Nog heel goed herinner ik mij de eindeloze reeks Kamerdebatten over de bonnetjesaffaire. Als officier van justitie sloot Fred Teeven in 2000 een deal met drugsbaron Cees H., en in 2014 wilde de Tweede Kamer hier opheldering over, maar bij monde van minister Opstelten ontkende het ministerie van Veiligheid en Justitie te weten om hoeveel geld het precies ging. Tot het beruchte bonnetje (met het bedrag van 4,7 miljoen gulden erop) in 2015 plotseling opdook in de vorm van een digitale print uit een ICT-systeem. Beide bewindslieden traden direct af. Een nog groter schandaal was de toeslagenaffaire, waarbij de op fraude jagende Belastingdienst op basis van gecombineerde databestanden een zwarte lijst aanlegde met daarop verdachte, maar veelal onschuldige, gebruikers van de kinderopvangtoeslagregeling.
Deze pijnlijke incidenten waren belangrijke aanjagers van de aanzwellende roep om een andere bestuurscultuur, meer transparantie en een betere beleidsverantwoording door de overheid. Er volgden plechtige beloften van politieke kopstukken en er werd zelfs een Regeringscommissaris Informatiehuishouding aangesteld in de persoon van de voormalige Amsterdamse ombudsman Arre Zuurmond.
OUDERWETSE NOKIA-TELEFOON
Echter, net toen het allemaal een beetje de goede kant op leek te gaan, onthulde de Volkskrant in 2022 dat minister-president Rutte naar eigen inzicht bijna dagelijks berichtjes verwijderde om zijn ouderwetse Nokia-telefoon te ontlasten. Zo ging een hoop relevante en mogelijk gevoelige informatie verloren. De Kamer was woedend en de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed oordeelde dat de werkwijze van het ministerie van Algemene Zaken niet conform de Archiefwet was.
Inmiddels is het vertrouwen in de politiek historisch laag en gaapt er een diepe kloof tussen burger en overheid. Zeker in een tijd waarin een aantal crises en hoofdpijndossiers ons land in een beklemmende greep houdt, kunnen we ons dit gebrek aan draagvlak niet permitteren.
BESTUURSVERANTWOORDELIJKHEID
Onze overheid zal zich de komende tijd van haar beste kant moeten laten zien. De nadruk moet daarbij verschuiven van beeldvorming naar bestuursverantwoordelijkheid, van de buitenkant naar de binnenkant, van grote uitspraken naar goede uitvoering, van nieuw beleid naar beter beheer en van vertrouwelijkheid naar betrouwbaarheid. Om het vertrouwen ter herwinnen zal het kabinet dossierkennis en datagrip moeten etaleren. Met andere woorden: het op orde brengen van de informatiehuishouding is een topprioriteit.
Kees Verhoeven, voorzitter raad van advies van de KNVI. <
