Sinds ik in 2002 de film Minority Report zag, ben ik bloedscherp op elke flinter van technologie die mij als informatiewerker dichter bij de daar gedemonstreerde werkelijkheid brengt. In de film vraagt hoofdrolspeler John Anderton, gespeeld door Tom Cruise, beelden, foto’s en tekst op die op een transparant scherm realtime voor zijn neus verschijnen. Bliksemsnel, via handgebaren (en speciale handschoenen) en stembediening, wordt er op alle brokjes informatie in- en uitgezoomd en wordt er naar believen informatie gespiegeld en gekopieerd om een steeds completer beeld te krijgen van een complexe situatie.
Likkebaardend keek ik jarenlang uit naar een dergelijke set digitaal werkgereedschap. Ik deed er vele jaren onderzoek naar, en ik bezocht de conferenties van David Allen en Evernote in de Verenigde Staten. Maar al die tijd bleef ik hangen in het tweedimensionale vlak. Meerdere schermen naast elkaar gebruiken, zowel verticaal als horizontaal, bood echt al heel wat soelaas. Ik investeerde in krachtige snelle scanners met uitmuntende OCR (optical character recognition). Ook schafte ik een Streamdeck XL aan en leerde ik alle sneltoetsen.

RUIMTELIJK-VISUEEL GEHEUGEN
Daarna ontdekte ik via de boeken van Joshua Foer en Daniel Levitin veel over de werking van ons brein. Met name over ons ruimtelijk-visueel geheugen dat enorm krachtig is en waar schermwerkers weinig tot niets mee doen. De interfaces van de computer dwingen ons tot het lezen van titels van documenten en mappen, uitzonderingen met preview modes daargelaten. Elk document en elke map zien er op het eerste gezicht even belangrijk uit. Dat lezen doen we vooral met onze prefrontale cortex (die al flink is overbelast), terwijl het ruimtelijk-visueel geheugen vooral goed is in het herkennen en interpreteren van lay-outs en landmarks (herkenningspunten).

SAMENWERKEN IN EEN GAME
Al jaren geef ik qua intermenselijk contact de voorkeur aan bellen. Het is bij de jeugd uit de mode aan het raken, maar woordkeus, snelheid, intonatie, timbre, bas en melodie geven veel contextinformatie bij een bericht. Ik experimenteerde in coronatijd eens met de Oculus Rift van Meta. Samen levensechte spellen spelen op afstand, terwijl je met elkaar kon praten door een microfoon om de strategie realtime af te stemmen en tegelijk met pijl en boog draken uit de lucht kon schieten, kwam niet alleen heel echt over, het werkte ook briljant. Samenwerken in een game dankzij een 3D-bril – echt indrukwekkend.

STARTUP VIA VR-BRIL
Gevoed door deze bijzondere ervaring probeerde ik ook een startup te runnen via die virtual reality (VR)-bril. Dat liep uit op een grote deceptie. Ik had bedacht dat ik in een oneindige hal of troonzaal virtuele tafels kon neerzetten met allerhande informatie erop – plaatjes, artikelen, schetsen, aantekeningen enzovoort. En dat ik die informatiestukjes met een pinch-beweging van mijn vingers groter en kleiner kon maken en kon draaien, spiegelen en kopiëren. Dat ik dan, dankzij de oneindige mogelijkheden van een virtuele ruimte, vele grote beeldschermen kon ophangen die precies die informatie en dashboards weergaven die ik nodig had voor het runnen van ons bedrijf. Echt alle denkbare informatie om me heen, zonder beperkingen, logisch ingedeeld en weergegeven, en zo nodig realtime aanpasbaar. En dat ik er dan met mijn team doorheen of langs kon wandelen om snel te kunnen analyseren, creëren, aanvullen en puzzelen.
Dat was vooral heel leuk bedacht; het bleek een utopie. De interfaces van de huidige VR-sets sluiten voor geen meter aan bij deze behoeften van mij.

ONWERKBARE SITUATIE
Ik liet de VR-bril voor wat hij was en ging vrolijk verder, wachtend op een betere toekomst. Ondertussen bouwde ik gestaag door aan het op de kaart zetten van Digitale Fitheid en dook ik nog dieper in de informatiekant van ons werk. Ik schreef er met Mark Meinema en Arjan Broere een boek over: Ons Werk is Stuk. Na het boek was corona zo’n beetje op haar retour en ging de wereld van werk weer open.
In ons boek en ook in de KNVI-documentaire Kenniswerk toonden we aan dat, ondanks alle technologie van de afgelopen dertig jaar, de manier waarop de gemiddelde schermwerker zijn of haar werk doet niet fundamenteel is veranderd. Terwijl de hoeveelheid schermtijd én de hoeveelheid informatie enorm zijn toegenomen. Het gebrek aan begrip van de AVG en de overdreven focus op beveiliging en privacy hebben op de meeste werkplekken een volstrekt onwerkbare situatie opgeleverd die vooral veel frictie veroorzaakt.

INFORMATIE- EN COÖRDINATIEPUZZELS
Tijdens mijn presentaties neem ik het al geruime tijd op voor de informatieprofessional. Met een lach en een serieuze ondertoon noem ik ze de Jedi’s van de moderne organisatie. Deze professionals begrijpen als weinigen in een organisatie het fenomeen informatie. Het gros van de rest van de mensen doet maar wat en worstelt zich door de enorme (en groeiende) stroom informatie heen.
De organisaties van morgen zijn intelligence-operaties, die praktische, tactische, sociale, inhoudelijke en strategische informatie en kennis kunnen inzetten om te werken met het talent, de passie en de ervaring van medewerkers en samenwerkingspartners. Ze doen dit om problemen op te lossen, kansen te benutten en grote, complexe vraagstukken aan te pakken. Daarnaast natuurlijk om de lopende zaken en het primaire proces gaande te houden. Al met al gaat dit over informatie- en coördinatiepuzzels. Hoe geweldig zou het zijn als je met een collega of team – ook op afstand, realtime, zonder frictie – naar dezelfde informatie zou kunnen kijken? En je eigen puzzelstukjes in de vorm van links, pdf’s, screenshots, schetsen, post-it notes en foto’s naast die van anderen kan leggen om zo snel beeld en overzicht te hebben van welke situatie dan ook?

‘DUIKBRIL MET EXTERNE ACCU’
Al sinds 2005 volg ik het bedrijf Apple op de voet. Dat doe ik dankzij tientallen blogs die via RSS tot mij komen. Ik host met andere nieuwsgierige techwatchers elk jaar een gezamenlijk kijkmoment als het bedrijf vlak voor de zomer aan al zijn ontwikkelaars de roadmap voor hard- en software ontvouwt. Dit jaar draaide de geruchtenmachine al volop, terwijl ceo Tim Cook al jaren roept dat hij enorm gelooft in augmented reality (AR) en in de ontwikkelingen op het gebied van gezondheid voor Apple. En verdomd. Apple presenteerde zijn eerste VR-/AR-bril. Zelfs onder de geroutineerde techwatchers om me heen werd het meewarig bekeken. Een duikbril met een externe accu? Ha! Die gaan we echt niet dragen. Lomp, raar en vooral heel erg duur. Dat moeten we niet willen met zijn allen. Zelden zag ik een nieuw Apple-product met zo veel scepsis worden ontvangen.
Ik sliep er een nachtje over, las over ervaringen van mensen die de bril hadden gebruikt en zag wat filmpjes van kenners als John Gruber en Marques Brownlee die echt kijk hebben op dit soort trends. Wat blijkt: Apple heeft helemaal geen VR-/AR-bril gelanceerd; ze hebben een nieuwe computer uitgebracht, zonder toetsenbord, muis of scherm. En ze maken heel erg slim gebruik van de extreme snelheid waarmee we onze ogen kunnen bewegen. Deze bril-computer maakt voor 80 procent gebruik van onze ogen en voor de overige 20 procent van een combinatie van onze stem en vingerbewegingen.

GEWELDIGE GEBRUIKSERVARING
De Vision Pro is zo’n nieuw paradigma voor computerinterfaces dat het nog wel een tijdje zal duren voordat mensen überhaupt gewend zijn aan het idee. Kijk maar naar de geschiedenis. Toen de eerste iPhone uitkwam stonden er weliswaar rijen voor de winkels, maar bij het grote publiek duurde het nog jaren voordat het een iPhone wilde. Hetzelfde gold voor de iPad, Airpods (‘Van die gekke witte stokjes in m’n oren? Mij niet gezien!’) en de Apple Watch (‘We kunnen toch klokkijken op onze telefoon?’). Tegelijk kregen we met elk apparaat verbeterde versies van nieuwe soorten interfaces en een geweldige gebruikservaring. En in elk segment van die apparaten is Apple marktleider qua gebruikstevredenheid en marktmacht. Het bedrijf heeft een lang trackrecord van zijn eigen markt om zeep helpen voor een ander dat doet. Zo betekende de introductie van de iPhone het einde van miljardenwinst op de iPod.

TIJDPERK VAN SPATIAL COMPUTING
Zelf ben ik wildenthousiast over de ‘nieuwe computer’ van Apple. We gaan hiermee een nieuw tijdperk in; dat van spatial computing. Weg met de beperkingen van de 2D-omgeving en het toetsenbord. Weg met mappen en submappen. Weg met documenten zelfs. Want die zijn geweldig als eindproduct in de vorm van een boek of rapportage, maar zo ongelooflijk armoedig als het gaat om slim en snel samenwerken. Het A4’tje is een overblijfsel van de typemachine, daar moeten we snel vanaf.
Al die papieren, mappen en submappen dienen uiteindelijk maar één doel: samenwerken door informatie te creëren, af te stemmen en te beschouwen. Dit wonderlijke apparaat van Apple maakt volgens iedereen die ermee heeft gewerkt alles waar. Ik zie mezelf niet uren per dag met zo’n bril op, maar als ik ermee door mijn virtuele hal en kantoren kan wandelen, babbelend met anderen, en ik heb overzicht, dan kan ik vele malen meer doen in veel minder tijd dan nu. Ik heb niet de illusie dat Microsoft-georiënteerde organisaties de komende acht(!) jaar hiervan kunnen profiteren, maar mensen die zich hebben verdiept in Miro en Freeform-achtige visuele tools én hebben begrepen wat de interface die we in 2002 zagen in Minority Report kan betekenen voor de wereld van werk, weten wat dit betekent: een nieuwe orde van informatie-Jedi’s. <

IP | vakblad voor informatieprofessionals | 05 / 2023